Ahmet Ağaoğlu (Azerice: Əhməd bəy Ağayev; d. 1869, Şuşa - ö. 19 Mayıs 1939, İstanbul) - Türkçülüğü ve liberal düşünceyi savunan siyaset adamı ve yazar.
Ahmet Ağaoğlu resmen Azeri ismi Ahmet Agayev altında 1869 yılında Azerbaycanın Karabağ bölgesindeki Şuşa kentinde doğdu. Ortaöğrenimini Tiflis'te (Tiflis Lisesi), yükseköğrenimini 1888'de Paris Hukuk Fakültesi, Sorbonne Tarih ve Filoloji bölümlerinde tamamladı.
Fransa'da bulunduğu yıllar onun özellikle Fransız Devrimi'nin getirdiği düşüncelere yakınlaşmasına, Batılı liberal kavram ve değerleri incelemesine olanak verdi.
1894'te Azerbaycan'a dönerek İrşad, Terakki ve Fuyuzat gazetelerini çıkardı. Yazarlık ve öğretmenlik yaptı. Çarlığın baskısına karşın Rusya Müslümanlarının birliği ve kültürel gelişmesi doğrultusunda mücadele verdi ve Difai adlı bir gizli cemiyet kurdu. Baskılar artınca ailesiyle birlikte Türkiye'ye göç etti.
Meşrutiyet'te (1908) İstanbul'a geldi. Ülkenin dağılmakta olduğu bir dönemde Türklerin, varlıklarını sürdürebilmek için millî şuur kazanmalarının zorunlu olduğu görüşünü savundu; Türkçülük akımını benimsedi. Kısa süre maarif müfettişliği yaptıktan sonra, Jeune Turc dergisinin kurucuları arasına girdi ve Türk Ocağı'nda yöneticilik yaptı. Türk Yurdu dergisinde Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurdakul gibi Türkçü aydınlarla birlikte yazdı. 1913'te Darülfünun'a atandı. Burada Tercüman-ı Hakikat gazetesinin başyazarı olarak yazı yaşamını sürdürdü. 1914'de İttihat ve Terakki'nin Afyonkarahisar milletvekili olarak meclise girdi. 1917 Bolşevik Devrimi üzerine Azerbaycan'da siyasal mücadeleye katıldı; Azeri bağımsızlığı için çalıştı. Savaşın bitiminde Malta'ya sürgün edildi. [1]
1921'de serbest kalınca Anadolu'ya geçti; milli mücadelede yer aldı ve Matbuat Umum Müdürlüğü yaptı.[1] TBMM'de ikinci ve üçüncü dönem Kars mebusu oldu.[1] 1930'da TBMM'de üçüncü dönem Kars mebusu olarak bulunduğu sırada Mustafa Kemal tarafından Fethi Okyar ve Nuri Conker'le birlikte Serbest Fırka'yı kurmakla görevlendirildi.[1] Parti kapatıldıktan sonra yazarlığa döndü. Akın gazetesini çıkardı, Hakimiyeti Milliye, Cumhuriyet'te ve Kültür Haftası'nda, İnsan'da yazdı.
Türkçülük akımının fikir öncülerinden olan Ahmet Ağaoğlu, Türk Derneği ve Türk Ocakları kurucusudur. En önemli yapıtı Üç Medeniyet'tir (1920). Türkçülük, İslamcılık, Sosyalizm, Liberalizm akımlarının eleştirisini yaptı. Liberalizme yakın Kemalist ve Türkçü bir fikriyatı benimsedi.
19 Mayıs 1939'da İstanbul'da öldü.
Eserleri
• Üç Medeniyet, 1920.
• Hindistan ve İngiltere, 1927.
• Serbest İnsanlar Ülkesinde, 1931.
• Devlet ve Fert, 1933.
• Ben Neyim, 1939.
• Türk Hukuk Tarihi, 1941.
• Gönülsüz Olmaz, İhtilal mi İnkılap mı, 1942.
• Serbest Fırka Hatıraları, 1950.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder