 Türkiye'de Ekonomik ve Sosyal Yaşam |
Ekonomi: Bir toplumun geçimini ve yaşamını sürdürmesi için yapılan işlerin tamamıdır. Ekonomik faaliyetler arasın-da tarım, hayvancılık, madencilik, sanayi, ticaret, turizm sayılabilir. 1. Tarım Türkiye, çeşitli iklimlere ve yer şekillerine sahip olduğu için çok çeşitli ürünler yetiştirebilen önemli bir tarım ülkesidir. Yurdumuz yetiştirdiği ürünler nedeniyle, dünyanın kendi kendini besleyebilen sayılı ülkeler arasında yer alır. Ülke-mizde, nüfusun yarısı kırsal kesimde yaşar ve aktif nüfusumuzun da yarısı geçimini tarımdan sağlar. Tarımın ülkemiz ekonomisindeki bir diğer önemi ise çeşitli sanayi kollarının ham maddesini oluşturması ve ihraç e-dilmeleridir. ihraç ettiğimiz tarım ürünleri arasında fındık, zeytin, üzüm, incir, turunçgiller, tütün, pamuk sayılabilir. 2. Hayvancılık Ülkemizde, kırsal kesimde çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesinin yanı sıra hayvancılık da yapılır. Doğu Anadolu Bölgesi'nde sert tabiat şartları nedeniyle hayvancılık en önemli ekonomik faaliyeti oluşturur. Hayvanların et ve sütünden yararlanıldığı gibi deri ve yünü de sanayide ham madde olarak kullanılır. Hayvancılıktan daha fazla verim alabilmek için hayvan soylarının ıslah edilmesi, çayır ve mera hayvancılığı yerine modern ahır hayvancılığının yapılması gerekir. Büyükbaş hayvancılık: Çayır ve otlakların geniş yer kaplaması nedeniyle daha çok Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümü ile Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum Kars Bölümü'nde yapılır. Küçükbaş hayvancılık: Ülkemizde genelde küçükbaş hayvancılık yapılır. Bozkır (step) bitki örtüsünün görüldüğü, düzlük veya hafif eğimli yamaçlar küçükbaş hayvancılık için elverişlidir. İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Marmara Bölgesi'nde Ergene havzası küçükbaş hayvancılığın yapıldığı en önemli yerlerdir. Arıcılık: Ülkemizde çeşitli bitki örtülerinin görülmesi nedeniyle arıcılığa elverişlidir. Arıcılık bütün bölgelerimizde yapılmakla birlikte Ege Bölgesi'nde daha yoğun ve modern olarak yapılır. Balı il ünlü yerler arasında; Muğla, Antalya, Rize, Kars, Erzurum, Konya, Hakkari sayılabilir. İpek böcekçiliği: ipek böceği denilen tırtıl, dut ağacının yaprağı ile beslenir, ipek böcekçiliği en çok Marmara Bölgesi'nin Güney Marmara Bölümü'nde (Bursa, Gemlik, Balıkesir, Bilecek) ve İstanbul’da yapılır. Kümes hayvancılığı: Ülkemizin kırsal kesimindeki hemen her yerinde ekonomik değeri olmayan kümes hayvancılığı yapılır. Fakat önemli olanı son yıllarda gelişen büyük şehirlerin yakınında kurulan tavuk çiftlikleridir. Bunlar büyük kentlerin hem et hem de yumurta ihtiyacını sağlar. Kümes hayvancılığı en çok Marmara ve Ege Bölgesi'nde yapılır. 3. Su Ürünleri Ülkemiz üç tarafının denizlerle çevrili olması, birçok sayıda göl ve akarsuya sahip olması nedeniyle zengin bir su ürünleri potansiyeline sahiptir. Ancak balıkçılık gelişmemiştir. Balıkçılığın gelişmesini engelleyen nedenler; 1 Açık deniz balıkçılığının yapılmaması, 2 Denizlerimizin kirlenmesi, 3. Yanlış avlanma nedeniyle balık miktarı ve cinslerinin azalması, 4. Balıkçılıkla uğraşan nüfusun azlığı, 5. Pazarlama ve değerlendirme için yeterli tesislerin olmamasıdır. Balıkçılık bakımından en verimli denizimiz Karadeniz'dir. Denizlerimizde en çok avlanan balıklar arasında hamsi, istavrit, palamut yer alır. Son yıllarda ülkemizde, çeşitli büyüklükte bulunan tesislerdeki havuzlarda balıkların çoğaltılması yoluyla yapılan kültür balıkçılığı da gelişmektedir. 4. Orman Ürünleri Türkiye'nin sahip olduğu tabiat şartları nedeniyle % 80'den fazlasının ormanlarla kaplı olması gerekirken bu oran % 25'tir. Türkiye'de ormanların az olmasının nedenleri şunlardır; 1 Türkiye'nin eski bir yerleşim alanı olması nedeniyle savaşlar ve göçler sırasında ormanların tahrip edilmesi. 2. Tarla açmak, hayvan otlatmak ve odun ihtiyacını karşılamak için ormanların tahrip edilmesi. 3 Orman yangınları. Ormanların faydaları: 1. Hava kirliliğini önler. 2. Erozyonu engeller. 3. Ürünlerinden yararlanılır. Kağıt, selüloz ve kereste gibi çeşitli sanayi kollarında kullanılır. Ayrıca reçine, sığla yağı, kozalak vb. çok sayıda yan ürünleri bulunur. 4. Çeşitli hayvanlara barınak oluşturur. 5. Yüzeysel akışı ve selleri engeller. 6. Yer altı su miktarını arttırır. Ormanların korunması için alınması gereken önlemler: 1. Orman yangınları önlenmelidir. 2. Usulsüz ağaç kesimlerine engel olunmalıdır. 3. Ormanlara zarar veren hayvanların (özellikle, kıl keçileri) ormanlardan uzaklaştırılması gerekir. 4. Yanan veya kesilen ağaçların yerine yenilerinin dikilmesi gerekir. 5. Yakıt olarak odun kullanımı azaltılmalıdır. 6. Çocuklarımız başta olmak üzere herkes ormanın yararları ve korunması gerektiği konusunda bilinçlenmen ve gerekli eğitimi almalıdır. 5. Madenler ve Enerji Kaynakları Maden: Yer altından çıkartılan ve ekonomik değeri olan yer altı zenginlikleridir. Ülkemizde bulunan başlıca madenlerimiz ve çıkartıldığı en önemli yerler şunlardır: Demir: Sivas (Divriği), Malatya (Hekimhan, Hasan Çelebi), Balıkesir (Eymir). Bakır: Artvin (Murgul) Kastamonu (Küre), Elazığ (Maden). Krom: Fethiye Marmaris arasındaki Dalaman çevresinde Ergani Maden arasındaki Guleman havzasında Kütahya Bursa arasında. Türkiye krom üretiminde dünya genelinde önemli bir yere sahiptir. Dünya'nın diğer önemli krom üreten ülkeleri Güney Afrika Cumhuriyeti, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Hindistan'dır. Boksit: Konya (Seydişehir). Bor mineralleri: Susurluk havzasında (Kütahya, Balıkesir, Bursa çevresi). Ülkemiz bor minerali üretiminde dünya birincisidir. Kükürt: Isparta (Keçiborlu). Zımpara taşı: İzmir, Muğla, Aydın. Tuz: Tuz gölü, İzmir Çamatlı tuzlası, Erzincan Tercan, Kağızman. Cıva: İzmir (ödemiş, Çeşme), Konya (Sarayönü), Niğde. Manganez: Karadeniz Ereğlisi, Ankara (Çayırlı), Denizli. Türkiye'de en çok bulunan radyoaktif mineral uranyum ve toryumdur. Uranyum; Manisa, Aydın, Çanakkale, Giresun, Uşak, toryum ise; Eskişehir çevresinde bulunmaktadır. Enerji Kaynakları Enerji kaynağı: Enerji üretiminde yakıt olarak kullanılan kaynaklardır. Ülkemizde bulunan başlıca enerji kaynakları ve çıkartıldığı en önemli yerler şunlardır: Tas (maden) kömürü: Zonguldak ve çevresinde çıkartılan taş kömürü demirçelik endüstrisinde kullanılır. Linyit: Kütahya (Tavşanlı, Tunçbilek, Değirmisaz), Amasya (Çeltek), Manisa (Soma), Kahramanmaraş (Afşin Elbistan). Linyit termik santrallerde hammadde olarak ve evlerin ısıtılmasında kullanılır. Petrol: Batman, Raman, Garzan, Adıyaman, Diyarbakır. Petrol önemli bir enerji kaynağı olmasının yanı sıra hemen bütün endüstri kollarının on önemli ham maddelerinden biridir. Ülkemizde ham petrolü işlemek için; Batman, İzmir (Aliağa), Mersin (Ataş), İzmit (İpraş), Kırıkkale (Orta Anadolu)'de petrol rafineleri kurulmuştur. Türkiye, petrolün önemli bir bölümünü ithal etmektedir. Doğal gaz: Ülkemizin birçok yerinde doğa1 gaz bulunmakla birlikte çıkarıldığı en önemli yer Trakya'dır. Türkiye doğal gaz ihtiyacının önemli bölümünü ithal etmektedir. Su gücü (Hidrolik enerji): Akarsular ve çağlayanlardan elektrik enerjisi elde edilmesidir. Ülkemiz akarsular bakımından zengindir. Bu nedenle elektrik enerjisinin büyük bölümü barajlar üzerine kurulan hidroelektrik santrallerden elde edilir Jeotermal enerji: Yerin içinde bulunan sıcak su veya buhardan elde edilen enerjidir. Ülkemizde volkanik faaliyetlerin yeni sönmüş olması ve kırıklı (faylı) bir yapıya sahip bulunması nedeniyle birçok Jeotermal kaynak bulunmaktadır. Denizli (Sarayköy) de bir Jeotermal enerji santrali bulunmaktadır. Atom enerjisi: Radyoaktif minerallerden elde edilen enerjidir. 6. Sanayi Sanayi: işlenmemiş (ham) veya yarı işlenmiş maddelerin işlenerek kullanılır hale getirilme . sidir. Sanayinin kurulabilmesi için gerekli şartlar: 1. Sermaye 2. Hammadde 3. Enerji 4. iş gücü 5. Ulaşım 6. Pazarlama Ülkemizde sanayi gelişmektedir. Ülkemiz sanayinin gelişmesi için gerekli olan her türlü hammadde (tarımsal, hayvansal veya çeşitli yer altı zenginlikleri) ile enerji ve işgücüne sahiptir. Ancak ülkemizde sanayinin kurulmasını ve gelişmesini geciktiren en önemli neden sermaye azlığı olmuştur. Bölgelerimize göre sanayinin geliştiği merkezler: Marmara Bölgesi: Ülkemizde sanayileşmenin en çok olduğu bölgemizdir. İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa. Ege Bölgesi: Sanayileşmede 2. sırada yer alır. İzmir, Aydın, Denizli, Manisa. Karadeniz Bölgesi: Zonguldak, Ereğli, Karabük. Akdeniz Bölgesi: Adana çevresi. iç Anadolu Bölgesi: Ankara, Kırıkkale, Eskişehir, Kayseri, Konya, Sivas. Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Gaziantep, Diyarbakır. Doğu Anadolu Bölgesi: Malatya, Elazığ. Türkiye'de Kurulan En önemli Sanayi Kolları ve Bulunduğu Yerler Besin Endüstrisi 1. Un ve unlu ürünler endüstrisi: Buğdayın en çok yetiştiği İç Anadolu Bölgesi başta olmak üzere Marmara Bölgesi ile diğer bölgelerimizde yaygındır. 2. 2. Yağ endüstrisi: Ayçiçeği, mısır, zeytin, susam, haşhaş, soya fasulyesi, keten, kenevir, ceviz, fındık ve pamuktan bitkisel yağ elde eden fabrikalar vardır. Marmara ve Ege Bölgesi yağ endüstrisinin en çok geliştiği iki bölgemizdir. 3. Süt ve süt ürünleri endüstrisi: Hayvancılığın geliştiği Doğu Anadolu Bölgesi (Erzurum, Kars) ile Marmara Bölgesi'nde (Trakya, Bursa çevresi) süt ve süt ürünleri endüstrisi gelişmiştir. 4. 4. Konserve endüstrisi: Türkiye'de her zaman taze meyvesebzeyi bulmak mümkün olduğundan konservecilik fazlaca gelişmemiştir. Konserveciliğin yanı sıra salça, meyve suları ve reçel yapımı en çok Marmara Bölgesi'nde gelişmiştir. 5. 5. Şeker endüstrisi: Şeker yapımında kullanılan şeker pancarı, ülkemizin hemen her tarafında yetiştirilebilmektedir. Bu nedenle şeker fabrikaları da ülkemizin her tarafında bulunmaktadır. 6. 6. Çay endüstrisi: Çay üretiminin en yoğun olduğu Rize'de çay fabrikaları kurulmuştur. Dokuma Endüstrisi Dokumacılık, pamuklu, yünlü, sentetik ve ipekli dokumacılık olarak gruplandırılablllr. Pamuklu dokuma: İstanbul, Adana, Tarsus, İzmir, Malatya, Kayseri, Manisa, Uşak. Yünlü dokuma:İstanbul, Hereke, Bursa, Kayseri, İzmir, Kula, Isparta, Uşak, Gördes. ipekli dokuma: İstanbul Bursa Gemlik. Kimya Endüstrisi Rafineriler, plâstik, lastik, sentetik eşya ve madde üretimi kimya sanayini oluşturmaktadır. Makine Endüstrisi Otomotiv, elektronik ve elektrikli eşya endüstrisinden mutfak eşyası yapımına kadar olan çeşitli araçlar makine endüstrisinin kapsamındadır. Makine üretim tesislerinin kurulduğu şehirler arasında İstanbul, Bursa, Adapazarı, İzmit, İzmir, Denizli, Adana, G. Antep, Eskişehir ve Manisa sayılabilir. Çimento, Cam ve Seramik Bu sanayi kolunu; tuğla, kiremit, çimento, seramik, fayans gibi inşaat sektöründe kullanılan malzemeler oluşturur. Bunlardan, çimento fabrikaları ülkemizin hemen her tarafında mevcuttur. Seramik endüstrisi; Çanakkale (Çan), Bilecik (Söğüt, Bozüyük), Kütahya, Tekirdağ, Bursa (İznik)'de yaygındır. Cam endüstrisi ise İstanbul (Paşabahçe), Trakya, İzmir, Kırıkkale, Adapazarı,Gebze'de kurulmuştur. Orman Ürünleri Endüstrisi Ormanın hammadde olarak kullanıldığı en önemli endüstri kolu kağıt endüstrisidir. İzmit, Zonguldak (Çaycuma), Giresun (Aksu), İçel (Taşucu), Muğla (Dalaman), Afyon (Çay), Kastamonu (Taşköprü) da kağıt fabrikaları bulunmaktadır. Ulaşım Haberlerin, insanların ve malların bir yerden diğer bir yere ulaşmasını sağlayan faaliyetlerin bütünüdür. Türkiye'de ulaşımı etkileyen tabiî (doğal) ve beşerî faktörler; 1 iklim (buzlanma, fazla kar yağışı, kar fırtınası (tipi), sis, rüzgârlar). 2 Yüzey şekilleri (dağ sıraları, yükselti). '• Sermaye, kalifiye eleman. Türkiye'de Kara Ulaşımı A. Kara Yolları Cumhuriyet'in ilk yıllarından itibaren ülkemizde kara yolu yapımına ağırlık verilmiştir. Ancak ülkemizde yükseltinin fazla olması (1132 m) ve yeryüzü şekillerinin çeşitliliği yol yapımını güçleştirmektedir. Kara yolu yapımının ve taşımacılığının en kolay yapılabildiği bölgelerimiz iç Anadolu, Marmara, kıyı Ege ve Güneydoğu Anadolu'dur. Buna karşılık Karadeniz, Akdeniz ve Doğu Anadolu'da dağların yüksekliği ve uzanış doğrultusu yol yapımını ve taşımacılığı olumsuz etkilemektedir. Ülkemizde kara yolu yapımı ile bakım ve onarımından Kara Yolları Genel Müdürlüğü sorumludur. Kara yolu yapımı hızla devam eden ülkemizde, nüfus artışı ve taşıt sayısındaki artış trafiği olumsuz etkilemekte, trafik kazalarının sayısını arttırmaktadır. Bu nedenle trafik kazalarının önlenmesi için sürücülere ve halka trafik ile ilk yardım konusunda gerekli eğitim verilmelidir. Demir Yolları Demir yolu ulaşımı daha çok yük taşımacılığında kullanılıyordu. Ancak son yıllarda konforlu trenlerin yapılmasıyla yolcu taşımacılığı da artış göstermiştir. Ayrıca yurt savunmasında demiryollarının ayrı bir önemi vardır. Türkiye'de Deniz Yolu Ulaşımı Ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olması nedeniyle deniz yolu ulaşımı gelişmiştir. 1926 yılında çıkarılan Kabotaj Kanunu ile kara sularımızda yük ve yolcu taşıma hakkı ülkemize verilmiştir. ithalat ve ihracatta deniz taşımacılığı çok önemlidir. Önemli limanlarımız arasında İstanbul, İzmir, İzmit, Samsun, Bandırma, Zonguldak, Ereğli, İskenderun, Antalya, Mersin sayılabilir. Türkiye'de Hava Yolu Ulaşımı Ülkemizde hava yolu ulaşımı hızla ilerlemektedir. Modern yeni uçaklar alınmış, yurt içi ve dışı sefer sayıları arttırılmış ve hava alanlarının sayısı arttırılmıştır. En önemli hava limanlar arasında Atatürk (İstanbul), Esenboğa (Ankara), Adnan Menderes (İzmir), Dalaman, Antalya, Bodrum, Adana hava limanları sayılabilir. Türkiye'de Ticaret Ticaret: Her türlü mal ve hizmetin kâr amacıyla el değiştirmesidir. Ticaret toptan ve perakende yapılabilir. iç ticaret: Bir ülkenin sınırları içinde yapılan ticarettir. Dış ticaret: Ülkeler arasında yapılan ticarettir. İthalat: Bir ülkenin başka bir ülkeden mal satın almasıdır. ihracat: Bir ülkenin başka bir ülkeye mal satmasıdır. Türkiye'nin ihraç ettiği ürünler: Çeşitli tarım ürünleri (fındık, incir, üzüm, pamuk, tütün, çeşitli meyveler vb., hayvansal ürünler, bitkisel yağlar, konfeksiyon ürünleri, beyaz eşya ve çeşitli madenler (özellikle krom ve bakır). Türkiye'nin ithalat ürünleri: Ham petrol, çeşitli makineler ve kimyasal maddeler, motorlu taşıtlar, kahve, kakao, baharat vb. Türkiye'nin dış ticaret yaptığı ülkeler: ABD, Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkeleri, Rusya Federasyonu, KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) ve Türk Cumhuriyetleridir. Türkiye'de Turizm Türkiye turizm açısından çok zengin bir potansiyele sahiptir. Türkiye'nin turizm değerleri; A. Doğal güzellikler: iklimin elverişli olması, uzun kıyılara sahip olması, su kaynaklarının bolluğu (akarsular, kaplıcalar vb.), kış sporlarına elverişli dağların varlığı, millî parklar ve çeşitli yüzey şekillerine sahip olmasıdır. B. Tarihî güzellikler: Çeşitli kültür ve sanat zenginlikleri turizmi canlandırmaktadır. C. YURDUMUZ'DA EĞİTİM, SANAT VE SPOR Ülkemizde eğitim kalitesinin yükselmesi, ilkokul sonrası okullaşma oranının arttırılabilmesi için sekiz yıllık zorunlu eğitime geçilmiştir. Eğitim bir toplumun kalkınma ve gelişmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Okullarımızda Türk millî eğitiminin genel amaçları çerçevesinde Atatürk ilke ve inkılâplarına bağlı bir nesil yetiştirilmeye çalışılmaktadır. Bir toplumun gelişmesinde güzel sanatların ayrı bir yeri vardır. Atatürk sanata ve sanatçıya her zaman önem vermiş ve ülkemizde sanatın gelişmesi, sanatçının yetişmesini sağlamıştır. Günümüzde sanatın her dalı (resim, müzik, sinema, tiyatro vb.) ilgili üniversite veya konservatuarlarda gerekli eğitim verilmektedir. • Sağlıklı gelecek nesiller oluşturulmasında spor önemli bir yere sahiptir. Spor aynı zamanda insanlar arasında kaynaşmayı sağlar. Ülkemizde sporun her dalını (futbol, basketbol, voleybol, güreş, okçuluk, yüzme vb.) görmek mümkündür. |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder